Chương 7: Dự báo tình hình tội phạm và kế họach hóa họat động phòng chống tội phạm

CHƯƠNG 7 DỰ BÁO TÌNH HÌNH TỘI PHẠM VÀ KẾ HỌACH HÓA HỌAT ĐỘNG PHÒNG CHỐNG TỘI PHẠM

I. Dự báo tình hình tội phạm

1. Khái niệm

Dự báo tình hình tội phạm là 1 họat động dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn để đưa ra những nhận định mang tính phán đóan về tình hình tội phạm trong tương lai, những thay đổi về nhân thân người phạm tội những yếu tố có ảnh hưởng trực tiếp đến tình hình tội phạm và khả năng phòng chống tội phạm của các chủ thể. Từ đó kiến nghị các phương hướng để phòng ngừa tội phạm

2. Các nội dung cơ bản của dự báo tình hình tội phạm

Dự báo về tội phạm à phải cho thấy sự thay đổi của tình hình tội phạm trong tương lai, phải thấy khả năng xuất hiện của những lọai tội phạm mới, cũng như khảnăng mất đi hay giảm hẳn của 1 số tội phạm cụ thể trước những biến đổi của đời sống xã hội
Dự báo về người phạm tội à sự thay đổi trong những đặc điểm nhân thân của người phạm tội, sự thay đổi về phương thức thủ đọan công cụ phương tiện trong tình hình mới
Dự báo về những nhân tố vẫn còn tiếp tục tác động ảnh hưởng đến tình hình tội phạm trong tương lai à Ví dụ như mặt trái của nền kinh tế thị trường,
Dự báo khả năng phòng chống tội phạm của các chủ thể trong xã hội, đặc biệt là khả năng của các chủ thể chuyên trách
3. Các đặc điểm của dự báo tình hình tội phạm
Dự báo tình hình tội phạm là 1 bộ phận của dự báo xã hội, vì vậy nó mang đầy đủ các đặc điểm quan trọng của dự báo xã hội, nhất là

Tính phạm vi à khi dự báo ở phạm vi không gian càng lớn và thời gian càng dài và xa bao nhiêu thì tính phức tạp của phương án dự báo càng cao bấy nhiêu và tính chính xác càng giảm
Tính xác suất ( tính đa khả năng ) à phải tìm ra nhiều mô hình và chọn phương án có xác suất xảy ra cao nhất
Ngòai ra, dự báo tình hình tội phạm còn có các đặc điểm riêng sau
Dự báo tình hình tội phạm luôn được xem là dự báo bước 2 và được tiến hành sau các dự báo kinh tế xã hội à do tình hình tội phạm luôn là kết quả, hậu quả của các hiện tượng kinh tế xã hội
Dự báo tình hình tội phạm là dự báo chọn lọc của các dự báo kinh tế xã hội à chỉ những nhân tố tác động trực tiếp đến tình hình tội phạm mới được chọn ra để tiến hành dự báo
4. Các thông tin tài liệu được sử dụng trong việc dự báo tình hình tội phạm
Có 5 lọai thông tin

Thông tin về tình hình tội phạm trong quá khứ và hiện tại
Thông tin về các lọai tệ nạn xã hội có mối quan hệ gần gũi với lọai tội phạm cần dự báo ( khái niệm tệ nạn xã hội không có tính pháp lý hình sự, khác với khái niệm tình hình tội phạm ) Ví dụ tệ nạn mê tín dị đoan
Các yếu tố về kinh tế xã hội, tâm lý, quản lý còn tiếp tục tác động đến tình hình tội phạm trong tương lai
Thông tin về hệ thống pháp luật và định hướng hòan thiện pháp luật trong thời gian tới Ví dụ tội trốn thuế khi áp dụng luật thuế cá nhân,
Thông tin về các chủ thể của họat động phòng chống tội phạm, đặc biệt là nhóm chủ thể chuyên trách về việc tổ chức, sắp xếp nhân sự, trang thiết bị hỗ trợ. Ví dụ tòa án
5. Các phương pháp dự báo
Trong điều kiện hiện nay sử dụng 4 phương pháp

Phương pháp thống kê ( lọai suy )

Là phương pháp dự báo tội phạm mà chủ yếu dựa vào những thông tin về tình hình tội phạm trong quá khứ và hiện tại. Từ đó phát hiện ra các qui luật vận động và phát triển của tình hình tội phạm để rồi cho rằng các qui luật này vẫn còn tiếp tục tác động, ảnh hưởng đến tình hình tội phạm trong tương lai.
Khi sử dụng phương pháp này trong dự báo tội phạm thì yêu cầu đặt ra là
Phải có đầy đủ thông tin về tình hình tội phạm trong quá khứ và hiện tại
Chỉ có thể dự báo các lọai tội phạm có độ ẩn thấp trong xã hội : có độ nguy hiểm cho xã hội cao. Ví dụ : tội giết người, gây thương tích … ( Do số liệu thống kê không thể phản ánh đầy đủ các lọai tội phạm có độ ẩn cao: thường là tội phạm ít nghiêm trọng, liên quan đến các chủ thể đặc biệt )
Tình hình tội phạm trên địa bàn phải có mức độ ổn định tương đối, nếu có sự biến động thì cũng phải có sự ổn định về mặt thời gian
Phương pháp mô hình hóa ( phương pháp xác lập phương trình )
Là phương pháp dự báo tội phạm dựa trên mô hình về tình hình tội phạm được thiết lập phản ánh qui luật của tình hình tội phạm và thường sử dụng mô hình tóan và phương trình tóan để dự báo. Sau khi đưa các thông tin về tội phạm và các thông tin liên quan khác vào mô hình, mô hình sẽ cho ra kết quả dự báo tình hình tội phạm trong tương lai
Yêu cầu khi áp dụng phương pháp này cũng tương tự phương pháp lọai suy
Phương pháp chuyên gia
Là phương pháp dự báo tình hình tội phạm dựa trên cơ sở tham khảo ý kiến các chuyên gia nghiên cứu và họat động thực tiễn phòng chống tội phạm. Các chuyên gia có thể làm việc theo nhóm hay làm việc độc lập. Sau khi tổng hợp ý kiến của tất cả các chuyên gia thì chủ thể của họat động phòng chống tội phạm sẽ lựa chọn 1 phương án dự báo mang tính khoa học đầy đủ tòan diện nhất
Ưu điểm :
Khi đưa ra dự báo thì các chuyên gia không chỉ sử dụng các thông tin chính xác đã thu thập được mà còn sử dụng các thông tin do kinh nghiệm và sự nhạy cảm nghề nghiệp mang lại à có thể khắc phục được tình trạng thiếu thông tin về tình hình tội phạm trong quá khứ và hiện tại.
Có thể dự báo các tội phạm có độ ẩn cao
Phương pháp tương tự ( xây dựng kịch bản trong họat động dự báo tội phạm )
Là phương pháp dự báo tình hình tội phạm dựa vào việc nghiên cứu tình hình tội phạm đã xảy ra ở những quốc gia khác nhau trên thế giới hay ở các vùng lãnh thổ khác nhau từ đó phán đóan xu thế vận động và phát triển tình hình tội phạm ở nước ta hay ở vùng lãnh thổ khác
6. Ý nghĩa của dự báo tình hình tội phạm
Dự báo tình hình tội phạm sẽ tạo sự chủ động cho các chủ thể khi tiến hành họat động phòng ngừa tội phạm, làm nên chất lượng phòng chống tội phạm cao
Dự báo tình hình tội phạm tạo cơ sở cho việc họach định các chính sách phát triển kinh tế xã hội trong đó có các chính sách về pháp luật nói chung và chính sách hình sự nói riêng
Dự báo tình hình tội phạm còn tạo cơ sở cho việc hòanthiện bộ máy phòng chống tội phạm như nhân sự, cơ cấu tổ chức, lực lượng, cơ chế phối hợp kết hợp, trang thiết bị,
7. Phân lọai dự báo
Tham khảo tập bài giảng, bao gồm 4 lọai

Thời gian ( ngắn trung dài )
Đối tượng ( tội phạm và người phạm tội)
Phạm vi ( quốc gia, địa phuơng, ngành nghề )
Chủ thể ( cơ quan chức năng, khoa học )
II. Kế họach hóa họat động phòng chống tội phạm
1. Khái niệm

Kế họach hóa là họat động sọan thảo các phương hướng chương trình cũng như các biện pháp phòng ngừa trên 1 địa bàn cụ thể trong 1 khỏang thời gian xác định

2. Các thông tin tài liệu được sử dụng trong việc xây dựng kế họach

Các kết quả dự báo tình hình tội phạm trên địa bàn trong thời gian tới
Thông tin về tình hình kinh tế xã hội, đặc điểm về địa lý tự nhiên và dân cư trên địa bàn
3. Các giai đọan của kế họach phòng chống tội phạm
Bao gồm 4 bước

Sọan thảo ( xây dựng ) kế họach phòng chống tội phạm
Thẩm định ( khoa học ) và phê duyệt ( pháp lý ) kế họach
Triển khai thực hiện kế họach trong thực tế
Sơ kết tổng kết đánh giá rút kinh nghiệm đối với việc thực hiện kế họach
4. Các nội dung cơ bản của kế họach phòng chống tội phạm
Phải xác định cụ thể về đối tượng ( người phạm tội có đặc điểm nhân thân gì, lọai tội phạm nào )

Xây dựng hệ thống chỉ tiêu của kế họach ( các mục tiêu cụ thể cần đạt được của kế họach : 4 chỉ tiêu của tình hình tội phạm )

Xác định các chủ thể thực hiện kế họach

Xác định thời hạn của việc thực hiện kế họach ( ngắn hạn, trung hạn 3-5 năm, dài hạn )

Các biện pháp cụ thể để thực hiện kế họach trong thực tế

Xây dựng cơ chế phối hợp, cơ chế kiểm tra, giám sát, khen thưởng, kỷ luật các chủ thể trong việc thực hiện kế họach

Xác định nguồn ngân sách để đáp ứng cho việc thực hiện kế họach

5. Các tiêu chí đánh giá kế họach trong thực tế

Tính khoa học à phải được xây dựng trên cơ sở khoa học, không mang tính chủ quan, duy ý chí
Tính ưu việt à phải chọn phương án có chi phí thấp hiệu quả cao
Tính khả thi à phải có khả năng triển khai trong thực tế
6. Phân lọai
Tham khảo tập bài giảng