Chương 6: Phòng ngừa tội phạm

CHƯƠNG VI PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM


I. Khái niệm phòng ngừa tội phạm

1. Khái niệm

Theo nghĩa hẹp, chỉ tập trung vào việc ngăn cản tội phạm xảy ra, khắc phục lọai bỏ nguyên nhân điều kiện
Theo nghĩa rộng, ngòai việc ngăn cản tội phạm xảy ra còn sử dụng các biện pháp để phát hiện xử lý tội phạm kịp thời
Phòng ngừa tội phạm là việc sử dụng hệ thống các biện pháp mang tính xã hội và nhà nước nhằm khắc phục những nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm, hạn chế và lọai trừ tội phạm ra khỏi đời sống xã hội
2. Nội dung của phòng ngừa tội phạm

Phòng ngừa xã hội à ( thuyết phục, giáo dục ) lọai trừ khắc phục những nguyên nhân và điều kiện phạm tội thông qua việc cải thiện quan hệ xã hội, hòan thiện hệ thống pháp luật để tình hình tội phạm không còn cơ sở để phát sinh phát triển. Đây là biện pháp căn cơ, nền tảng, cốt lõi, mang tính chủ động nhưng để tiến hành triệt để thì sẽ đòi hỏi 1 thời gian lâu dài, luôn luôn có độ trễ,
Phòng ngừa bằng sự cưỡng chế ( mang tính nhà nước ) à được thể hiện qua việc phát hiện và xử lý tội phạm, trọng tâm là các họat động khởi tố, điều tra, xét xử, thi hành án hình sự ( Ví dụ các biện pháp xử lý hành chính, các trung tâm cai nghiện )
3. Ý nghĩa của phòng ngừa tội phạm
Phòng ngừa tội phạm đem lại ý nghĩa nhân đạo và tiến bộ xã hội à nhà nước và xã hội có sự chia sẻ trách nhiệm với người phạm tội

Về mặt kinh tế, phòng ngừa tội phạm sẽ hạn chế đến mức thấp nhất những thiệt hại về kinh tế mà tình hình tội phạm gây ra trong xã hội kể cả những thiệt hại gián tiếp mà nhà nước, xã hội phải chi phí để khắc phục hậu quả do tội phạm để lại.
Về mặt quản lý xã hội, thông qua họat động phòng ngừa tội phạm, nhà nước có thể kiểm sóat được mảng tối của đời sống xã hội là tình hình tội phạm, qua đó nâng cao tính hiệu quả của họat động quản lý nhà nước, đồng thời tăng cường hiệu quả trong họat động chuyên môn nghiệp vụ của các cơ quan bảo vệ pháp luật
II. Phân lọai các biện pháp phòng ngừa tội phạm
Căn cứ vào phạm vi và mức độ tác động
Các biện pháp phòng ngừa tình hình tội phạm chung
Các biện pháp phòng ngừa các nhóm tội phạm
Các biện pháp phòng ngừa các tội phạm cụ thể
Căn cứ vào nội dung và tính chất của các biện pháp phòng ngừa tội phạm
Các biện pháp về kinh tế xã hội
Các biện pháp về chính trị tư tưởng ( Ví dụ : bình đẳng giới tính, tôn giáo )
Các biện pháp về văn hóa tâm lý
Các biện pháp về tổ chức, quản lý xã hội
Các biện pháp về pháp luật và phát hiện xử lý tội phạm
Căn cứ vào đối tượng tác động của các biện pháp phòng ngừa
Các biện pháp phòng ngừa áp dụng chung cho mọi đối tượng trong xã hội : tuyên truyền giúp đỡ. Ví dụ nâng cao dân trí, dạy nghề …
Các biện pháp phòng ngừa áp dụng cho đối tượng có nhân thân xấu dễ phạm tội
Các biện pháp phòng ngừa áp dụng cho người đã phạm tội à Ví dụ biện pháp trách nhiệm hình sự
Các biện pháp phòng ngừa áp dụng cho cán bộ công nhân viên chức nhà nước.
Các biện pháp phòng ngừa áp dụng cho người chưa thành niên phạm tội
Căn cứ vào địa bàn và lĩnh vực cần phòng ngừa tội phạm
Các biện pháp phòng ngừa áp dụng chung trên phạm vi tòan bộ lãnh thổ quốc gia
Các biện pháp phòng ngừa áp dụng riêng cho từng địa phương và vùng miền
Các biện pháp phòng ngừa áp dụng riêng cho từng ngành và từng lĩnh vực họat động
III. Các nguyên tắc phòng ngừa tội phạm

Nguyên tắc pháp chế à Mọi họat động phòng ngừa tội phạm của các cơ quan nhà nước, tổ chức, các công dân phải hợp hiến và hợp pháp
Nguyên tắc dân chủ xã hội chủ nghĩa à mọi cơ quan tổ chức công dân đều có thể tham gia họat động phòng ngừa tội phạm và nhà nước phải tạo mọi điều kiện cho các chủ thể tham gia họat động phòng ngừa tội phạm à phát huy được mọi nguồn lực trong xã hội vào việc phòng ngừa tội phạm
Nguyên tắc nhân đạo trong phòng ngừa à các biện pháp phòng ngừa tội phạm không được hạ thấp danh dự nhân phẩm con ngừơi mà phải nhằm khôi phục con người và tạo điều kiện để con người phát triển
Nguyên tắc khoa học và tiến bộ trong phòng ngừa à các biện pháp phòng ngừa phải được xây dựng trên cơ sở khoa học, các thành tựu khoa học nhất định, phải ứng dụng các thành tựu của khoa học và công nghệ trong việc xây dựng các biện pháp phòng ngừa tội phạm. Các biện pháp phòng ngừa tội phạm luôn phải đảm bảo cho mọi người có cơ hội phát triển bình đẳng, không được phân biệt chủng tộc, tôn giáo, giới tính, thái độ chính trị
Nguyên tắc phối hợp chặt chẽ giữa các chủ thể trong công tác phòng ngừa tội phạm à mỗi chủ thể khi tham gia phòng ngừa tội phạm trong phạm vi và nhiệm vụ phòng ngừa ở từng địa phương, từng ngành mà mình quản lý đồng thời có sự phối hợp chặt chẽ với các chủ thể khác để có thể thực hiện 1 cách tốt nhất họat động phòng ngừa tội phạm
Nguyên tắc cụ thể hóa trong phòng ngừa tội phạm à biện pháp phòng ngừa tội phạm luôn được nhận thức rõ ràng, chứa đựng các giải pháp khả thi và phù hợp với điều kiện đặc thù về phòng chống tội phạm ở mỗi địa phương mỗi ngành mỗi lĩnh vực
IV. Các chủ thể phòng ngừa tội phạm (Tham khảo tập bài giảng , gồm 5 nhóm)
Các tổ chức của Đảng cộng sản Việt nam
Quốc hội và hội đồng nhân dân các cấp
Các cơ quan quản lý nhà nước : chính phủ và UBND các cấp
Các cơ quan tư pháp : viện kiểm sát, tòa án
Các tổ chức đòan thể và mọi công dân